door Gerk Kazemier (22 november 2019)
Een nachtmerrie, dat dacht ik, toen ik voor de eerste keer de plannen zag van kunstenaar Adrian Villar Rojas uit Argentinië. Wat wordt onze prachtige Oude Kerk aangedaan! Dit mooie gebouw waaraan eeuwenlang is gebouwd en dat daarna zo zorgvuldig is gerestaureerd. Dat betoverend mooie licht, dat binnenstroomt door de hoge ramen: die mooie ramen worden geblindeerd! Die prachtige ruimte, open, uitnodigend: die wordt geblokkeerd door muren van hout en zakken met zand. Het schip van de kerk: niet meer bruikbaar voor onze woorddienst, de preekstoel ingepakt, de geluidsinstallatie moet verhuisd. Kan dat eigenlijk wel? De kerkgemeente gaat in ballingschap, tot aan Pasen 2020? De lier aan de wilgen? Je wordt boos, je gaat klagen en mopperen, maar daardoor los je het probleem niet op. Samen met Louwra en Jessa gaan denken: hoe kunnen we hiermee omgaan? Wat gaan onze mensen ervan vinden?
We vonden oplossingen om toch onze diensten te kunnen blijven houden in de Oude Kerk. Verhuizen naar de Sebastiaankapel: daar is het knus, daar is licht en daar is zelfs verwarming! Ons meubilair, de stoelen en onze spullen mogen er blijven staan. Het Hoogkoor blijft gereserveerd voor onze tafeldienst, ook hier kunnen onze spullen blijven staan. Dan met Harro gaan denken over hoe we dit concreet kunnen aanpakken. En daarna zijn we maar aan de slag gegaan: stoelen verplaatsen, de geluidsinstallatie verhuizen, licht aanbrengen, een camera met een monitor voor de organist installeren en wat niet al. We kregen soms hulp van de bouwploeg en ook van de medewerkers van de Stichting Oude Kerk. Ze stonden voor ons klaar, ze dachten mee, ze kwamen bezorgd vragen of het wel lukte. Wij kregen daardoor zelfs plezier in het werk. Nog meer plezier, toen ook Leendert kwam helpen.
Het hoofd van de bouwploeg nam ons de tweede week van november mee naar het eerste stuk ‘muur’ dat af was: het werd geen muur, maar een loopgraaf! Mooi van lelijkheid. Ik moest denken aan de soldaten in de Eerste Wereldoorlog die in net zulke loopgraven tegenover elkaar stonden en elkaar probeerden dood te schieten. Met Kerst 1917 spraken ze een bestand af, ze kwamen uit hun loopgraven, liepen naar elkaar toe, schudden elkaar de hand en wensten elkaar zalig Kerstfeest. De dag erna schoten ze weer op elkaar, maar toch. De muren, gemaakt van hout en zandzakken, werden hoger en langer, het werd al maar donkerder in de kerk.
Zaterdag 16 november kwam een bouwmedewerker bij ons in de Sebastiaankapel binnen gelopen: de directeur van de Stichting Oude Kerk. Ze kwam vragen hoe of het ging, of we problemen tegenkwamen bij de inrichting. Het werd een bijzondere ontmoeting. Ineens bleken er deuren in de kerk letterlijk geopend te kunnen worden, die tot dan toe gesloten moesten blijven. Ik vertelde tijdens het gesprek dat volgde het verhaal van die soldaten in de Eerste Wereldoorlog. Anderen vulden aan: diezelfde soldaten gingen soms ook tegen elkaar voetballen, tegen de verveling. Soms moet je er maar het beste van maken, hoe beroerd de omstandigheden ook zijn.
illustratie onder: Barendina Bijtelaar,
De Oude Kerk, voorraadschuur voor de Watersnood in 1953 (detail)
Stadsarchief, Afbeeldingsbestand 010097010687
Het werd later. Het Hoogkoor was vies en er stond nog een hoogwerker, overal lagen nog allerlei materialen. Ik vroeg een bouwmedewerker, die met de hoogwerker boven in het gewelf aan het werk was geweest: ‘Heb je geen last van hoogtevrees, zo hoog boven de grond? Ik zou het niet durven.’ ‘Ja, best wel,’ zei hij, ‘maar ik doe het toch, niet teveel aan denken en weten waar je wel en niet moet kijken. Je moet soms je angst overwinnen en gewoon maar doen wat je moet doen.’ Ik ging het Hoogkoor vegen, veilig op de grond. De misericordiae moesten ook schoon gemaakt worden, vond ik. Op één van daarvan staat, in hout gesneden, Willem Vogel, in zijn leven werkzaam als cantor-organist in de Oude Kerk. Samen met dichter Willem Barnard heeft Willem Vogel een lied geschreven over ‘misericordia’ en over een lier aan de wilgen. Dat lied kreeg in het Liedboek een andere titel: ‘Wij moeten Gode zingen.’
Ik heb uiteindelijk iets geleerd van die vreemde kunstenaar, die mij iets probeert te zeggen met zijn rare project. Om mijn angst, of zelfs mijn afkeer, te overwinnen en soms over de rand van mijn loopgraaf heen te kijken. Geleerd van die bouwer die zei: Ik moet ondanks mijn angst gewoon mijn werk doen. En geleerd van Willem Vogel en Willem Barnard: ook in de ballingschap blijven we zingen, pakken we de lier op. We zijn er misschien niet zo goed in, in de Oude Kerk, om ons aan te passen aan die kunstprojecten. We zijn wel goed in zingen: ‘Tegen het donker, laten wij zingen!’ Misschien moeten we dat maar blijven doen, totdat na Pasen het zonlicht weer door de ramen binnenstroomt en de muren zijn gevallen. We kunnen tot die tijd, zelfs in de loopgraven, samen vieren, ook Kerst vieren, bij echt kaarslicht dit jaar. Samen voetballen in de kerk lijkt me nog wel een stap te ver. Daarom: De lier niet aan de wilgen hangen!
Blog van de OudeKerkgemeente: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.
Wil je reageren, meeschrijven, of meer weten over de blog, neem dan contact op met Elisabeth Boiten (muskebiis@gmail.com) of Peter Tomson (pjtomson@xs4all.nl) van de redactie.