door Peter Tomson (8 april 2020)
Hoe bijbels: we zitten in onze huizen en hopen dat de plaag voorbijgaat. Maar een stukje verlossing is ons geboden, een belofte: wekelijks maken onze predikant en onze musici een kerk-podcast, een audiodienst die we kunnen ‘afladen’ en beluisteren – een kerkdienst uit een doosje. Ik ging ernaar luisteren met mijn partner en realiseerde me hoe ongewoon dit is: inplaats van je naar het Oudekerkplein te begeven met alle gedoe van dien, zit je rustig aan de ontbijttafel met een laptop. Ik begon me af te vragen hoe andere gemeenteleden ermee omgaan en ben gaan rondbellen. Zoals te verwachten hoorde ik uiteenlopende reacties. Maar de algemene toon is zonder meer dat we blij zijn met deze ‘link’ naar de Oude Kerk.
een podcast, geen kerkdienst
Zo hoorde ik diepe teleurstelling: terwijl je zó verlangt naar die ontmoeting, dat weerzien in de gemeenschap dat voor jou de kern is van de kerkdienst, is dit een surrogaat. Waar is de ouderling die de predikant een hand geeft? En waar de tafeldienaren die je het brood en de beker aanreiken? Er zijn alleen die stemmen en dat orgel, geluiden uit een doosje.
Twee mensen zeiden juist dat ze het prima vonden, ze luisteren wel vaker naar een podcast – nieuw woord uit het digitale tijdperk. Pod betekent ‘peul’ in het Engels, een schil waar de erwtjes in verborgen liggen, en inplaats van broadcast, ‘uitzending’, gaat het hier om een podcast, een ‘peulzending’. Bij een podcast wordt het je niet voorgeschoteld maar moet je je eigen boontjes doppen. Mag je.
Want hoe ga je eigenlijk naar de ‘gewone’ dienst? Je komt binnen in ruisende orgelmuziek, krijgt een liedboek aangeboden, gaat op je vertrouwde plek zitten, groet je buren, laat je in het warme bad van de kerkdienst zakken en laat alles over je heenkomen. Liederen, schriftlezingen, de vertrouwde stem van de predikant, gebeden, het delen van brood en beker. En voor je het weet is het voorbij. Wat zei ze nou over die twee broers? Je zou het nog even willen terughoren. Het was heerlijk, maar volgende keer beter opletten.
een peuleschil
Nu, in de anderhalvemetersamenleving, zijn we op onszelf teruggeworpen. We krijgen geen liedboek in handen geduwd, het brood wordt ons niet aangereikt, er is alleen die podcast. Een podcast beluister je op de fiets of tijdens het hardlopen, op de tijd die jou uitkomt. Wanneer je er de rust voor hebt, je aandacht hebt gericht. Als je dat eenmaal kunt, is het een peuleschil.
Een gemeentelid vertelde me dat de zondagochtend tegenwoordig veel te druk is, want dan worden ze steeds opgebeld of gaan ze een wandeling maken. Zij luisteren op zondagavond, dan hebben ze tijd. Nog liever op zaterdagavond, als de link er al is. En ander zei dat de ochtend eigenlijk te vroeg is en dat de middag of avond beter uitkomt. Op zondag, en dan wel in zondagse kleren. Want het gaat om de voorbereiding, de verwachting. Ikzelf luister ‘gewoon’ op zondagochtend, ik zet een bloem uit de tuin op tafel en steek een kaars aan, dat helpt mij om mijn aandacht te richten.
Ooit moest ik voorgaan in een radiokerkdienst. Een enorme voorbereiding, en alles moet je op de seconde timen. En spanning: ‘opname tien seconden na nu, één, twee, drie… Een online kerkdienst is misschien wat minder precies, maar toch een heel gedoe dat ook regie vraagt en deskundig camerawerk. Andere kerkgemeenten hebben er al veel ervaring mee, misschien dat wij het ook eens gaan proberen.
Intussen hebben wij onze podcast. Hadden we al. Ik sprak iemand die allang geregeld luistert naar de audio-opnamen van kerkdiensten die op onze website staan. Een podcast is een heel eigen medium. Je kunt er van alles op zetten en aan elkaar plakken. Onze eigen muziek natuurlijk, ook muziek van anderen. Een paar mensen zeiden trouwens dat ze de muziek sowieso doorspoelen. Ieder zijn smaak. Op de Paas-podcast krijgen we zelfs zang van onze eigen cantorij!
reageren?
Misschien heb je nog andere ervaringen of ideeën naar aanleiding van de kerk-podcasts die je wilt delen. Ik merkte bij verschillende gemeenteleden dat zij het fijn vinden om van anderen te horen. We zullen als website-redactie zorgen dat dit op een gepaste manier gebeurt. Onderaan vind je onze adressen.
Als nagerecht vertel ik hierna van een kijkje bij de buren, van over de schutting tussen de godsdiensten en voorbij de barrières van het virustijdperk. De zegeningen van het digitale tijdperk maken dat allemaal mogelijk.
sederavond in de lockdown
Gisteravond scheen de supermaan, bijna vol. Ik wist dat het dan Pesach wordt en dacht aan een Israëlische collega. Hij woont in een religieuze kibboets, even oud als ik en ook nog volop aan het schrijven. Maar hij heeft diabetes 1 en is dus extra kwetsbaar. Ik schreef hem een email: hoe doen zij in deze bizarre tijd de sederavond, daar in hun kibboets in het ‘smalle’ Israël van voor 1967? Want de sederavond, de vooravond van Pesach, is hèt tijdstip waarop je als joodse familie samenkomt om het verhaal van de Uittocht te vieren. Vrome gemeenschappen zijn een probleem in deze tijd, kijk naar Iran, kijk naar Goeree-Overflakkee. De ultra-vromen in Jeruzalem vormen een ware virus-haard.
Mijn collega schreef terug dat hij en zijn vrouw vanavond apart thuis de seder vieren, evenals hun kinderen en kleinkinderen. In hun versie van jodendom houdt iedereen zich namelijk streng aan de voorschriften van de gezondheidsautoriteiten: afstand houden, thuis blijven, handen wassen. Voor de kinderen doen ze een seder per video-call. Zijn jongste kleinkind zal de vraag stellen, die heel anders zal klinken dan alle eerdere ‘andere avonden’: Waarom is deze avond zo anders dan alle andere? Waarom eten we vanavond alleen matses, waarom eten we mierikswortel? En mijn collega zal per video-call antwoorden met het aloude verhaal :
“Slaven waren we van de farao in Egypte, maar de Heer heeft ons uitgeleid met sterke arm … Hoe wijs en ervaren we ook zijn, het is onze plicht te vertellen van de uittocht uit Egypte. … In elke generatie ben je verplicht jezelf te beschouwen alsof je uit Egypte bent uitgetrokken. … Niet alleen onze voorvaderen heeft de Heilige verlost, maar hij heeft ook ons verlost met hen.”
En daarna zullen ze eten en tenslotte vrolijk zingen, samen maar op veilige afstand, alle uitzinnige liederen die de generaties voor hen gezongen hebben. Zo zullen ze vieren en samen weten dat de Heer verlossing brengt. In het licht van de volle supermaan.
Blog van de Oudekerkgemeente Amsterdam: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.
Stuur reacties of inzendingen naar de redactie van de website: Elisabeth Boiten (muskebiis@gmail.com), Peter Lowie (p.lowie@upcmail.nl), Peter Tomson (pjtomson@xs4all.nl).