de Oude Kerk als bron van stilte

door Guido Hoogewoud (11 april 2018)

Lichtval en stilte zijn voor mij de meest fascinerende eigenschappen van de Oude Kerk. Als je het kerkgebouw binnentreedt door het Zuiderportaal, zie je een immense ruimte, gescheiden door pijlers, die de bezoeker doet gissen naar hun ruimtelijke functie. De oorzaak ligt in het hybride karaker van dit kerkgebouw, dat door de geleidelijke uitbouw in de breedte zich openbaart als een mysterie. Als de zuilenrijen van de moskee van Toledo. Zeker, er is ook een lengteas, te ervaren bij binnenkomst door de toreningang, de gebruikelijke hoofdingang van de basilicale kerken. De late maar niet voltooide poging tot transformatie in een basilicale kruiskerk kreeg iets raadselachtigs: de viering, de verbinding tussen schip en koor en de aanzet van het kruispand, bleef een in hout opgetrokken lichtbeuk boven de kruispijlers. Werkelijk een eeuwenoude noodvoorziening! Het is deze stugge ruimtevorm, die anders dan de onmiddellijk te ervaren weidse ruimte van de Nieuwe Kerk, model van een basilicale kruiskerk, de Oude Kerk tot een  volstrekt unicum maakt.

Beter dan in mijn eigen impressies wordt de kern geraakt in de bundel Gesprek met de stad: De Oude Kerk te Amsterdam – 700 jaar ingewijd, uit 2007, met o.a. de hoogstpersoonlijke ervaringen van violist en dirigent Johannes Leertouwer, componist en schrijver Elmer Schönberger, Alexander Rüger, directeur van het Van Goghmuseum en Marjoleine de Vos, columniste van de NRC. Zo ervoer Leertouwer het musiceren in de Oude Kerk als een voorrecht vanwege de onnadrukkelijke stilte, en hoorde Schönberger er in 1992 het stuk Nog eenmaal terug naar de hypothese van de Russische componist Alxander Kneifel als een verhevigde vorm van stilte.

Blog van de OudeKerkgemeente: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.