door Peter Tomson (4 februari 2017)
De wind ruist door de populierenblaadjes, het schelle gekef van een paar kauwen klinkt, af en toe het geluid van een auto. Heel langzaam wordt het licht en zie je steeds meer mensen, verspreid in de kerk, sommigen met een donkerblauwe deken omgeslagen. Een orgeltoon mengt zich in het geruis, langgerekt, een tweede komt erbij. Op het transeptorgel brandt licht boven de speeltafel, er is een hoofd te zien dat een beetje beweegt. Meer tonen komen erbij, uit andere hoeken van de kerk, waar luidsprekers staan. Het geluid zwelt aan en gaat de ruimte vullen.
Statische tonen voegen zich tot een patroon dat langzaam verschuift, werken zinderend op elkaar in, alsof je kringen ziet rimpelen op het water, een trillend kleurpatroon. Een liggend kwart-sext-accoord
ontstaat, de bas gaat steeds een beetje weg maar komt dan terug; een grote verwachting wordt opgeroepen. Het geluid wordt heel sterk en solide, een bouwsel van geluid, een schitterende kathedraal van klank.
Na een hele tijd wordt het langzaam minder, gestaag neemt de spanning af. Er komt een rust, een verademing. Nog minder, minder… dan sterft het geluid van het orgel weg en hoor je de wind weer ruisend in de bladeren en de schelle kauwtjes. Ergens gaat een klok luiden, nee, dat is buiten, of hoort dat bij het kunstwerk? Ja, er rijdt een bromfiets voorbij: het is echt buiten. Buiten mengt zich met binnen, wat is buiten, wat is binnen? Het lichaam van de eeuwenoude kerk is vederlicht geworden, haar muren doorschijnend.
Het is kwart over acht ‘s morgens en ik ben bij “Silence”, het programma van Jacob Lekkerkerker, de muziek-curator van Stichting Oude Kerk. Alweer de tweede aflevering van deze “meditatieve oase”, zoals Jacob het noemt, dit “contemplatieve tegengeluid in een hectische binnenstad”. Componiste Claire Singer uit Londen heeft hiervoor, behalve het orgel, geluiden gebruikt uit het werk van Marinus Boezem, de beeldhouwer die momenteel exposeert in het gebouw. Geluiden van een beeldhouwer?
Marinus Boezem is een internationaal “toonaangevende” maker van conceptuele kunst: ideeënkunst, kunst waarbij je je verbeelding moet aanzetten en creatief kijken en luisteren (zie ook de recensie van de tentoonstelling door Els van Swol). Boezem is gefascineerd door de opgaande lijnen van gothische gebouwen, dus vooral kerken. Bekend is
zijn “groene kathedraal” bij Almere: een bos van rijzige populieren geplant op het stramien van de Notre-Dame in Reims. Het geruis van die populieren heeft Singer opgenomen en laat ze horen als onderdeel van haar compositie. Beeldend geluid, een klinkend idee.
Ik praat na met een oudere vrouw die als meisje nog braaf naar de kerk ging. Nu, jaren later, zoekt ze, voorbij de dwang van toen, de echo van een stem die spreekt in de stilte. Wat zouden al die andere mensen zoeken, ‘s morgens in het schemerduister?
Het klinkend visioen blijft me bij. Een vederlichte kerk met transparante muren, een groot, gastvrij lichaam, een woordloos huis met vele woningen.
Blog van de OudeKerkgemeente: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.
Wil je reageren, meeschrijven, of meer weten over de blog, neem dan contact op met Elisabeth Boiten (muskebiis@gmail.com) of Peter Tomson (pjtomson@xs4all.nl) van de redactie.