door Els van Swol (1 maart 2018)
Ze hoorden niet bij elkaar, al maakten beide kunstwerken deel uit van het Amsterdam Light Festival 2017-2018: Thinline van Ai Weiwei en Windows van Lynne Leegte. Uit de tram zag ik ze in één oogopslag, zodat het niet verwonderlijk is dat ze in gesprek gingen met elkaar. Zeker na een winter waarin ik vanwege de kou noodgedwongen Oude Kerk-loos was. De Oude Kerk heeft nu eenmaal niet, zoals de synagoge op het Jonas Daniël Meijerplein, een zomer- en een wintersynagoge/kerk.
foto: Janus van den Eijnden
Thinline van Ai Weiwei is een rode lichtlijn op de kade van de Amsterdamse Herengracht. Het moet een grens verbeelden, geïnspireerd door de joodse eroev (een omheining rond een gebied waarbinnen tijdens de sabbat objecten mogen worden vervoerd). Windows van Lynne Leegte zijn naar de rooilijn van diezelfde gracht gebrachte, verlichte kerkramen aan de achterzijde van de Doopsgezinde kerk aan het Singel. Tussen de pui en de straat ontstond zo een ruimte – zo moeten we zoiets volgens Adriaan Deurloo in een gedicht over Christian Boltanski noemen. Niet: leegte.
Ruimte heb ik afgelopen jaren gekregen toen ik op verzoek van Peter Tomson eens in de zoveel tijd een blog schreef voor de website van de Oude Kerkgemeente. Eén blog blijkt achteraf meer te hebben opgeroepen, dan ik me bewust was. Ik plaatste daarin wat vraagtekens, niet meer en niet minder, bij enkele onderdelen van onze liturgie. Hierop kreeg ik uiteenlopende reacties. Van mensen die het ermee eens waren en vonden dat ik er méér mee moest doen maar ook, na een lange stilte, opeens, voor mij out of the blue, nog een verlate reactie in de trant van: Waarom kom je eigenlijk in de Oude Kerk, als je zulke kritiek hebt op de liturgie? Alsof ik niets vermoedend een grens was overgegaan.
Ja, waarom kerk ik eigenlijk in de Oude Kerk? Misschien om de lofzang gaande te houden die mijn voorouders er waren begonnen. Misschien om, zoals Evert Jan de Wijer eens schreef, “Steun aan elkaar te vinden (…). Een gemeente te vormen. Dan kan het je zomaar overkomen dat je de Heer hoort antwoorden in een lied en dat het koude zwijgen [van Hem, EvS] doorbroken wordt.” Om getroost en door elkaar geschut te worden door een doorwrochte exegese en verkondiging waar je een week op kunt kauwen. Me in de ruimte gezet te weten. Zoiets misschien.
Die Waaromvraag heeft me aan het denken gezet en een raam à la de Windows van Leegte opengedaan. Achter dat raam is net als bij haar ruimte, ruimte om te kiezen en een 15-jarige gewoonte van een wekelijkse gang naar de stad los te laten. Niet te kiezen voor een winter- en een zomerkerk. Dat voelt als in de tijd dat ik met veel plezier lid was van de kerkenraadscommissie Tenach & Evangelie. Op een gegeven moment kerkte ik afwisselend in de Oude- en in de Amstelkerk, een keer per maand in de Ark in Slotervaart en de ‘rest’ in mijn wijkgemeente, de toenmalige Weerenkapel.
Daarom heb ik besloten vanaf nu nagenoeg bij mij om de hoek (!) ter kerke te gaan. Ook daar wordt een gemeente gevormd en kan het je op zondag “zomaar overkomen dat je de Heer hoort antwoorden”. Gods Geest waait immers overal. Echt waar. Al zal ik me regelmatig blijven afvragen hoe het met deze en gene in de Oude Kerkgemeente gaat.
Mijn plaatsje in de kerk, eerst naast Brecht Folstar, toen naast Adriaan Soeting en tenslotte naast Hans Heiner, en op deze blog zal ongetwijfeld snel door iemand anders worden ingenomen. Ik wens hem/haar zegenrijke momenten toe, zoals ook ik die als voorbijganger heb ervaren en op z’n tijd nog wel eens hoop te beleven.
Blog van de OudeKerkgemeente: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.
Wil je reageren, meeschrijven, of meer weten over de blog, neem dan contact op met Elisabeth Boiten (muskebiis@gmail.com) of Peter Tomson (pjtomson@xs4all.nl) van de redactie.