blog
rituelen
door Peter Tomson (18 oktober 2017)
Je steekt een kaars aan, je legt een bloem neer, je blijft zwijgend staan. Anderen voegen zich erbij, je schuift wat op en kijkt elkaar aan met een korte blik van verstandhouding, zonder iets te zeggen. Sommigen leggen een arm om een schouder, anderen houden elkaar vast. Iemand begint te zingen. De beweging van het lied raakt alle harten aan. Modern ritueel, zeggen ze. Nergens voorgeschreven, overal gevonden, universeel herkenbaar. Het zit nu eenmaal in de mens, het is alleen een beetje weg geweest, in sommige kringen dan.
Laatst was ik op Kreta en zag in het restaurant aan het strand een groep meest oudere mensen die zich verzamelden voor de maaltijd. Ook een vrij jonge priester voegde zich erbij, herkenbaar aan zijn zwarte gewaad, volle baard en forse buik. Toen iedereen er was stonden ze allemaal op, de priester zei een gebed en ze dronken elkaar toe. Het had iets ingehouden ernstigs, maar al snel veranderde de sfeer en begonnen ze geanimeerd te praten. De restaurantbaas vertelde dat het een traditionele mnimόsino was, een ‘gedachtenis’ vanwege een begrafenis twee dagen eerder.
We begrijpen onszelf als mensen steeds beter, onder meer omdat we onze medeschepselen, de dieren, beter leren begrijpen. Zo leert de befaamde primatoloog Frans de Waal ons de gevoelens, intelligentie en ‘ethiek’ van mensapen en andere dieren verstaan. Waarom vinden we andere zoogdieren zo fascinerend? Omdat we zo op ze lijken! Kraaien gebruiken ingewikkeld ‘gereedschap’ om lekkers te bemachtigen. Walvissen ontwikkelen hun intelligentie op vergelijkbare wijze als mensen omdat ze ook sociale wezens zijn. En olifanten lijken duidelijk te rouwen, wanneer ze zich met hun grote zwijgende lijven rondom het stoffelijk overschot van de gestorvene verzamelen.
Allerzielen is terug, na lange afwezigheid in ons calvinistische kikkerlandje. De calvinistische reformatie beoogde vooral een rationele woorddienst. Zelfs orgels mochten er eerst niet meer in! Sweelinck speelde in de Oude Kerk vanwege de stadsbestuurders, zeg maar de Stichting van toen, niet voor de protestantse eredienst! Daar zijn we gelukkig helemaal van teruggekomen in de Oude Kerk, en behalve met de muziek van Sweelinck zijn onze diensten verrijkt met tal van rituelen. Het goede van het calvinisme mogen we daarbij behouden: het besef dat het niet zit in de precieze uitvoering van het ritueel zelf, maar in wat het ritueel met ons doet, wat wij er zonder woorden mee zeggen tegen onszelf en tegen anderen.
Calvijn zelf zei: het zit hem ‘in woord en geest’, in het uitgesproken èn woordloze begrip van deze gebaren. Woord en geest, dat is mooi. Als we dat ‘woord’ bijvoorbeeld mogen verstaan als een preek die de lijnen van de bijbel dόόrtrekt en nieuwe vergezichten opent, of die ons met onszelf confronteert via verrassend nieuw-gehoorde woorden. En de ‘geest’ zoals Paulus erover schrijft, de geest die bij God voor ons pleit met woordloze verzuchtingen, omdat wij niet weten wat wij moeten bidden. Dan wordt het perspectief van de bijbel ervaarbaar in onze rituelen. Omzoomd met liederen en gedragen door muziek, gaan ze ons spreken van de Schepper en zijn goedheid voor mens en dier, bij leven en sterven.
Blog van de OudeKerkgemeente: korte, persoonlijk getinte stukken over dingen buiten of binnen de gemeente die belangrijk zijn of opvallen, geschreven op eigen verantwoordelijkheid.
Wil je reageren, meeschrijven, of meer weten over de blog, neem dan contact op met Elisabeth Boiten (muskebiis@gmail.com) of Peter Tomson (pjtomson@xs4all.nl) van de redactie.
‘silence’ – tastbare stilte
‘vespers’ en andere vreemde woorden
Milan Kundera (1929-2023)
de fluisterwind van Pinksteren
in memoriam Peter Lowie
een vernissage
de migranten in Calais en Duinkerke
Oude Kerk open kerk
Heilige plaatsen
is het echt zo moeilijk?
winterslaap
elke dag zijn eigen kwaad
Godenzonen
beeldenstorm
verlangen in een tijd van onthouding
Bron van zijn die ik ontmoet
wind in de zeilen
zingen van de tien geboden
vertrouwde geuren
zolang wij ademhalen
Dodenherdenking
noodklokken
Vertrouwen
een kerkdienst uit een doosje
alles went
gezond verstand
het was raar warm…
stormen rond de oude kerk
De Lofzang in een duistere grot
Tegen het donker, laten wij zingen
de doop van Naomi
venster 9: Wat er vandaag gebeurt in de Oude Kerk
venster 8: De Oude Kerk als stadskerk met het Vater-Müllerorgel
venster 7: Mej. Bijtelaar en de scheiding van kerk en staat
venster 6: Ruimte voor nieuwe lofzang
venster 5: Ruimte voor de lofzang
venster 4: Rondom de monstrans van de Oude Kerk
venster 3: De katholieken na de Alteratie
venster 2: De laatmiddeleeuwse kerk
vensters op de Oude Kerk
Het verhaal van een oranje hesje
Een veelheid van geluiden in de Oude Kerk
Ons’ Lieve Heer bij de buren
de Oude Kerk als bron van stilte
zegenrijke momenten
geschonden hemel
laat het bij verbeelding blijven
memento
de essentie van het verhaal
noodpakket en vriendendienst
Wissen
Als je naar kunstenaars luistert
Een vriendendienst
Het evangelie in één zucht
onnozele schapen en foute herders
interpreteren
Waarom zou je naar de kerk gaan als je niet gelooft?
donker en licht
een kerk vederlicht
Slingeren
Zwarte Piet in Kaapstad?
Op weg naar Pasen
Alleen het allerbeste is goed genoeg
Kyrië Eleison
Van Gogh
Herdertjes en Eeuwigheidswaarde
Feest op 4 september
Dubbel zien
Zondag na Nice
De Verlichtingskerk
Hoog-liturgisch
Doodsklok
Sonate pathétique
Zwart-wit
De Majesteit en Koning
Aftrap
klikt u op de knop hiernaast.