meevieren met de gestreamde dienst

door Peter Tomson

Deelnemen aan een kerkdienst heeft twee kanten: dat wat de gemeente doet en waar je als kerkganger aan deelneemt, en dat wat je zelf doet en wat er in jezelf omgaat. Als je de dienst in de Oude Kerk bezoekt, ga je gewoon ergens zitten en ziet wel wat er gebeurt. Behalve tips voor het volgen van de dienst vertelt niemand je hoe je moet zitten, zingen of bidden. Je doet zo’n beetje mee met wat de gemeente doet, en beleeft dat op je eigen manier.
Dat is anders dan bij de gestreamde diensten, waar we vanwege de corona-beperkingen mee zijn begonnen. Ook als je om andere redenen thuis deelneemt aan de online-dienst, komt het veel meer aan op wat je er zelf van maakt. Behalve eventuele huisgenoten zijn er geen anderen bij wie je je kunt aansluiten, er is niemand aan wie je wat kunt vragen. Je moet het zelf uitvinden. Extra moeilijk is dat bij het Avondmaal, de Tafelviering die een belangrijk onderdeel van onze diensten is, zeker op een feestdag als Paasmorgen. Je moet zelf in actie komen, er zelf iets van maken. Daarom zes werkwoorden, zes tips hoe je het zou kunnen aanpakken.

samenzijn
Een wezenlijk aspect van de kerkdienst is het samenzijn. Tijdens de corona-lockdowns voelden we allemaal het gemis van het lijfelijke bijeenzijn. Dat gemis wordt ten dele gecompenseerd in de online-dienst. Via de directe uitzending zijn we niet lijfelijk samen, maar je kunt van thuis uit de anderen wel zien en horen. Je ervaart een gelijktijdigheid. Daarmee is het mogelijk om samen rituele handelingen te verrichten zoals zingen, naar de schriftlezing en preek luisteren en bidden. Als je later naar de opgenomen dienst kijkt, ervaar je dat wel minder direct.
Het samenzijn kan sterker worden wanneer je thuis meeviert samen met huisgenoten of met een paar gemeenteleden die je hebt uitgenodigd. Je kunt dan elkaar ‘de vrede van Christus’ toewensen en tijdens de Tafeldienst brood en wijn of druiven aanreiken.

toe-eigenen
Waar het zich op toespitst, is dat het gebeuren van de online-dienst geen ritueel in de verte hoeft te blijven: je kunt het je ‘toe-eigenen’. Dat mooie werkwoord gebruiken oude protestantse belijdenisgeschriften in dit verband (zie bijlage). Het ging daarbij natuurlijk niet over online-diensten, maar op een andere manier wel over ‘lijfelijk vieren’. In het Avondmaal, wordt daar gezegd, worden we gevoed met Christus, ‘het levende brood’. Daarop mogen we vertrouwen: dat mogen we ons ‘toeëigenen’ door het nuttigen van de gaven van de tafel, waarbij de ‘inzettingswoorden’ zijn uitgesproken. Het brood blijft brood. Door het in de mond te nemen geven wij lijfelijk uiting aan ons vertrouwen in Gods goede gaven.
Dat doe je ook, op je eigen manier en zonder erbij na te denken, als je lijfelijk in de zondagse dienst bent. In de online-dienst moet je erover nadenken. Opnieuw hangt het ervan af wat bij jou past. Wanneer je thuis op je leeggemaakte tafel ook brood en wijn of druiven hebt klaargezet, kan je eenvoudig ‘deelnemen’ op het moment dat dit in de kerk gebeurt. Ongeveer zoals je thuis je ‘gewone’ eten na een dankgebed kunt ontvangen uit Gods hand − want wat is gewoon? Als je thuis met anderen meeviert, kun je bovendien de gaven van elkaar ‘ontvangen’.
Je kunt ook alleen instemmen met de lofzang en de gebeden en je daarbij in gedachten Gods goede gaven toeëigenen. Bij de uitnodiging voor de Tafelviering zeggen we ook vaak: ‘Ook als je niet wilt delen in brood en wijn, kom dan toch in de kring staan.’ Neem deel op je eigen manier.

Deze handreiking is geschreven door Peter Tomson en gepubliceerd met instemming van de kerkeraad van de Oudekerkgemeente, april 2022.

bijlage: de protestantse belijdenisgeschriften

Heidelbergse Catechismus, vraag 78: ‘Ontstaat dan uit brood en wijn het werkelijke lichaam en bloed van Christus?  Antwoord: Neen. Evenmin als het water bij de Doop in het bloed van Christus veranderd wordt … wordt het brood bij het Avondmaal het werkelijke lichaam van Christus…’